Faiz ve banka konusunda yazdığım yazıyı okuyanlardan veya banka düzeni karşısında takınmamız gereken tutumu tartıştıklarımdan hep benzer tepkiler alıyorum. Faizsiz bir düzen düşleyemiyorlar. Düşleyemedikleri için doğal olarak yaptığım çıkarımları, verdiğim yargıları kabullenemiyorlar. İçine doğduğumuz ve içinden hiç çıkmadığımız ortamların varlığı bizi farklı bir ortamı düşlemekten alıkoyuyor. Suyun dışını kafasında canlandıramayan balıklar gibiyiz bir anlamda. Ancak belli bir tarih ve toplum bilgisine eriştikten sonra anlayabiliyoruz bundan başka yaşam biçimlerinin de var olduğunu. Kuran’ı da ancak bu ufuk genişliğimiz ölçüsünde anlayabiliyoruz.

İçinde bulunduğumuz koşulların ötesini (ve berisini) kesinlikle göremeyecek olsaydık Tanrı’nın ulakları var olabilirler miydi? Nuh, karısına bile anlatamadığı farklı bir yaşam biçimini düşleyip gerçekleştirebileceği kişileri bulamasaydı uygarlık o noktada bitmez miydi? İbrahim’in aklı ancak anasından babasından gördüğünü sürdürmeye yetiyor olsaydı tektanrıcılığı bulabilir miydi? Umut dediğimiz şey, işlerin düzeldiği günü, yani daha yaratılmamış bir günü kafamızda canlandırabildiğimiz sürece vardır. Daha var olmamış bir evreni kafamızda tasarlama yetimiz olmasaydı ne konuşabilirdik, ne de Tanrı’yı bilebilirdik. Faizsiz bir düzeni düşleyemiyorsak bu bizim düşünsel tembelliğimizden başka bir şey değildir. Kuran’da sözü verilen ödülü, hem bu evrendekini hem de ölüm ötesindekini düşleyemiyorsak ona güvenmiyoruz demektir.

Aşağıda listelediğim kitapları boşuna aramayın, hiç yazılmadılar. Çoktan yazılmış olmaları gerekiyordu ama hiç yazılmadılar. Bu konularda kafa patlatacak, dirsek çürütecek bilgi ve düşünce birikimine erişemedik. Bilgiyi “dinsel” ve “seküler” olarak ikiye ayırdık; ikisi de kendi çöplüğünde otluyor. Ayrı kaldıkları sürece suyun dışında da bir yaşam olduğunu anlayamayacağız.

Kurumlarından geçilmeyen gelenekçiler özeleştiri yapmaksızın yenilikçilere, “Kurancılara” çamur atacaklarına bu sefil halimize bir çare bulsunlar. Bu kitapların her birinin yazılamayış öyküsü başlı başına bir özeleştiri konusudur. Bu kitapların her biri, var olması Müslümanların hala elinde olan ve yalnızca Müslümanların hataları yüzünden var olamayan bir yeryüzünün minik fotoğraflarıdır.